Matematikle alakalı öğrenmede güçlük çekmek anlamına gelen diskalkuli, sayılar ile ilgili konularda, matematiksel ilişkileri anlamakta, sayısal sembolleri tanımada sıkıntılar yaşanması olarak tanımlanabilir. Okul çağındaki çocukların %3-8’inde diskalkuli gözlemlenmektedir[1]. Diskalkulinin zeka geriliği ile bir ilişkisi bulunmamaktadır, diskalkuli gözlemlenen bireyler, çocuklar, gerizekalı değildir. Hatta Albert Einstein’da bile diskalkuli bulunmaktaydı[2]. Einstein sayıları ve formülleri diğer insanlardan farklı görmesi ve yorumlaması sebebi ile bugün bir dahi olarak anılmaktadır. Fakat diskalkuli önlem alınmadığında ve özellikle çocuklarda ciddi psikolojik hasar bırakabilecek bir durumdur. Diskalkuli egzersizleri ve diskalkuli etkinlikleri, diskalkulik bireylere yardımcı olma noktasında oldukça faydalıdır.
1. Hesaplamalarda zorlanma ve sürekli hata yapma
Bir manav torbaya doldurduğu soğanları tartıya koymadan da yaklaşık kaç kilo geldiğini söyleyebilir ya da müteahhit duvara baktığında yüksekliğini bilebilir. Bu gibi hesaplama becerileri matematik ile oldukça yakından ilgilidir; bu hesaplamalarda zorlanma ve sürekli hata yapma, diskalkuli belirtisi olarak değerlendirilir. Hesaplamalarda zorlanan bireyler, salonda oturan misafir sayısı kadar çay getirmekte bile hata yapabilirler.
2. Dört işlemde zorlanma ve sıklıkla parmakları kullanma
Diskalkulik bireyler sayı saymada ve dört işlemde zorlanmaktadır. Okul çağındaki çocukların çoğu matematik derslerinde zorlanmaktayken, diskalkulik çocuklar için matematiğin zorluk derecesi çok daha yüksektir. Özellikle bellek sorunu olanlar, 3+2’nin 5 olduğunu öğrense bile bunu çok kısa sürede unutur ve aynı soru ile karşılaştığında tekrar işlem yapmaya çalışırlar.
3. Yer ve yön bulmada zorlanma
Diskalkuli, üç boyutlu ev, bina, ağaç gibi objelerin farklı bir açıdan nasıl göründüğünü beyinde canlandırma noktasında sıkıntı yaratmakta; birey bulunduğu yeri idrak edememekte ve yolunu bulamamaktadır. Her gün aynı yolu gidiyor olsalar bile diskalkuli yüzünden diskalkulik bireyler yönlerini bulmakta zorlanırlar ve sık sık kaybolurlar.
4. Akrep, yelkovanlı saatleri okumakta zorlanma
Akrep ve yelkovan ile zamanın temsil edildiği analog saatleri okumak diskalkulik bireyler için oldukça zordur. Bir gün 24 saatten oluşmakta ve analog saatler bunun yarısı olan 12 saati temsil etmektedir. Akrep saati temsil etmekte ve bir turu 12 saat anlamına gelmektedir. Yelkovan ise dakikayı temsil etmekte ve bir saatte (yani 60 dakikada) bir turunu tamamlamaktadır. Akrep ve yelkovan ile temsil edilen saati okumada gerekli olan matematiksel hesaplamalarda diskalkulik bireyler sıkıntı yaşamaktadır.
5. Para üstünü hesaplayamama
Diskalkuli sebebiyle bozuk para ve para üstü hesaplamada zorluk yaşanabilir. Bu güçlüğü yaşayan bireyler ve özellikle çocuklar; alışveriş sırasında kasadan uzak durmaya çalışırlar, ödemeyi ebeveynlerinin ya da bir arkadaşlarının yapmasını teşvik ederler.
6. Sağ ve solu karıştırma
Diskalkulik bireyler sağ ve sol yönleri sık sık karıştırırlar; sol ya da sağ yönü hatırlatması amacıyla saat veya bilezik gibi bir aksesuardan yardım almak zorunda kalırlar. Özellikle araç kullanırken yol tarifi almaları ya da şoförün yanına oturup yolu tarif etmeleri oldukça güçtür.
7. Tarih, saat, zaman kavramlarında zorlanma
Diskalkuli, bireylerin hesaplama yetisini etkilemektedir ve zaman kavramı da buna dahildir. Bir saatin ya da bir dakikanın ne kadarlık bir zaman dilimine tekabül ettiğini idrak etmek zorlaşır. Diskalkuli sebebi ile bireyler yapılan zaman planlamalarına uymakta oldukça zorlanırlar ve sık sık geç kalırlar.
8. Matematiksel sembollerde zorlanma
Diskalkulik bireyler için akamları ve rakamların temsil ettiği sayıları anlamlandırmak oldukça zordur. Sayıların anlamlı bir karşılığı zihinde kolay kolay canlanmaz; çokluklar bir bakışta sayılamaz. Örneğin 3 rakamı ile 3’lü gruplar halinde bulunan nesneler (3 araba, 3 arkadaş, 3 ağaç vb.) arasında anlamlı bir matematik algısı kurulamaz.
9. Satranç gibi mantıksal ve stratejik oyunları becerememe
Yön duyguları zayıf olan ve skor tutmada zorlanan diskalkulik bireyler, satranç gibi mantıksal ve stratejik oyunlarda oldukça zorlanırlar. Sıradaki hamleyi hesaplamak ve akabinde gelebilecek hamle ihtimallerini öngörmek ve akılda tutmak, diskalkulik bireyler için oldukça zordur.
10. Dans ederken zorlanma
Dans sırasında dans adımlarını saymak ve adımların sırasını hatırlamak gerekmektedir. Dolayısı ile diskalkuli, dansı bireyler için oldukça zorlaştırmaktadır. Her ne kadar diskalkulik bireyler için oldukça zor olsa da, doğru yaklaşım ve çalışma ile dans etmek bu bireyler için imkansız değildir.
[1] David C. Geary, Dyscalculia at an Early Age, Şubat 2017
[2] 5 Historical Figures Who Overcame Learning Disorders, Master’s in Special Education Program Guide, Web, Eylül 2020
